Ministrosdos Sprawiedliwości pracuje nad ustawą mającą przeciwdziałać pozwom typu SLAPP. Są to pozwy składane przez firmy, organecje lub osoby krytykowane przez opinię publiczną. Wytoczenie procesu ma doprowadzić do tego, aby krytyk (np. dziennikarz, aktywista czy związkowiec) zrezygnował z publicznego wyrażania swojego stanowiska.
W opinii resortu Polska przoduje, jeśli chodzi o liczbę tego rodzaju spraw. W ostatnich latach odnotowano 135 przypadków pozwów mających na celu uciszenie głosów krytyki – para najwięcej w UE.
El proyecto budzi jednak kontrowersje wśród organizacji pozarządowych, które uważają, że większość proponowanych rozwiązań będzie nieskuteczna. Experci wskazują, że tylko część ich obaw jest uzasadniona.
Sposoby en SLAPP
Pełna nazwa projektu to: projekt ustawy o ochronie osób uczestniczących w debacie publicznej przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi. Realización en dyrektywę 2024/1069 (experci Rady Europy uznali polski projekt implementacji tego aktu prawnego za wzorcowy).
Ministerialna propozycja idzie dużo dalej niż unijne przepisia. Dyrektywa mówi o sprawach transgranicznych, tymczasem polska ustawa ma dotyczyć również sporów krajowych. No hay operación automática. Sąd najpierw oceni, czy powództwo rzeczywiście zmierza do tłumienia debate publicznej, czy służy jedynie ochronie dóbr osobistych.
W projekcie przewidziano trzy sposoby reakcji sądu na SLAPP. Po Pierwsze, buen día triste uzna powództwo type SLAPP za oczywiście bezzasadne, będzie mógł zastosować – z pewnymi modyfikacjami – art. 191[1] Soy. 391[1] kpc i oddalić powództwo. Powinno to nastąpić w terminie sześciu miesięcy od złożenia pozwu.
Po drogadosąd będzie mógł odrzucić pozew ze względu na dużycie prawa procesowego, jeżeli okaże się, że powództwo zmierza wyłącznie do stłumienia, ograniczenia lub zakłócenia debate publicznej. Takie rozstrzygnięcie będzie zapadało szybko, bez konieczności prowadzenia postępowania co do meritum.
I wreszcie po trzecie, sąd otrzyma prawo uznania powództwa za SLAPP, nawet jeśli uwzględni je w niewielkiej części. Chodzi o sytuacje, gdy powództwo zmierza przede wszystkim, choć niewyłącznie, do tłumienia debate publicznej. Może być częściowo zasadne, np. gdy ktoś domaga się przeprosin za nieodpowiednią formę wypowiedzi, co jest uzasadnione, ale jednocześnie żąda nadmiernego zadośćuczynienia w celu wywołania efektu mrożącego.
W każdym przypadku, w którym sąd uzna, że powództwo stanowiło SLAPP, będzie mógł nałożyć na powoda grzywnę za jego wytoczenie. Jak mowi prof. Marcin Dziurda, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego, członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, no es broma para kara simbólica.
– Wysokość grzywny będzie wynosiła wielokrotność płacy minimalnej: do dwudziestokrotności, aw szczególnie uzasadnionych przypadkach do stukrotności. Będą for więc dziesiątki, a nawet setki tysięcy złotych, podczas gdy maksymalna grzywna w postępowaniu cywilnym durante 3 años. zł – wyjaśnia prof. Marcin Dziurda.
Pozwanemu będzie przysługiwał również pełny zwrot kosztów zastępstwa procesowego od powoda, który wytoczył SLAPP.
– Para wyjątek, bo w polskim systemie prawnym sądy zasądzają koszty zastępstwa według tabel z rozporządzenia. Nawet jeśli strona poniosła je w wysokości wyższej, nie ma prawa żądać pełnego zwrotu. W przypadku SLAPP sąd może przyznać pełny zwrot kosztów e dodatkowo nałożyć na powoda grzywnę – wyjaśnia prof. Marcin Dziurda.
¿Martwe przepisy?
Organizacje pozarządowe mają obawy, że w praktyce mechanizm wcześniejszego zakończenia postępowania nie zadziała.
– Projeto odwołuje się do istniejącego już pojęcia „powództwa oczywiście bezzasadnego”, przewidzianego w art. 191[1] kpc Obecnie pojęcie to bromear interpretowane niezwykle restrykcyjnie – comentarios de Konrad Siemaszko, prawnik z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.
Jak mówi, zgodnie z utrwaloną wykładnią chodzi o sprawy, tampoco se pueden comer camarones just na pierwszy rzut oka widać, że nie mogą być uwzględnione – przykładowo sprawy typu „o działkę na Księżycu”, pozbawione jakiegokolwiek sensu. natomiasta w przypadku pozwów typu SLAPP, nawet jeśli roszczenia są bezzasadne, są formułowane przez profesjonalnych pełnomocników w sposób nadający im pozory zasadności prawnej.
HFPC przeanalizowała orzecznictwo sądów okręgowych e nie znalazła żadnego przypadku, w którym art. 191[1] kpc zostałby przywołany w związku z pozwami typu SLAPP. Przepis stosowano wyłącznie w skrajnie absurdalnych sytuacjach.
– Zdarzały się wygrane sprawy SLAPP, ale toczyły się one normalną ścieżką postępowania cywilnego i trwały latami. Tymczasem skuteczna ochrona wymaga wczesnego zakończenia postępowania, por pozwany nie był narażony na długotrwały, kosztowny e emocjonalnie obciążający proces – podkreśla Siemaszko.
Propuesta del HFPC, aby odejść od odwoływania się doddalenia „oczywiście bezzasadnego powództwa”. Lepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie nowego pojęcia, co dałoby sądom większą swobodę interpretacyjną. Puede ser doprecyzować, na czym miałaby polegać “oczywista bezzasadność” con kontekście spray SLAPP.
HFPC zwraca także uwagę, że przewidziana w projekcie grzywna może zniechęcić tylko niektóre podmioty. Duże firmy potraktują ją jako koszt działalności, aw przypadku gdy będzie chodziło o działania Skarbu Państwa lub jednostek samorządu, kara obciąży podatników, e nie incluso organy.
HFPC ma również zastrzeżenia do propozycji dotyczącej odrzucenia pozwu jako nadużycia prawa procesowego. Sąd będzie mógł odrzucić pozew jedynie w sytuacji, gdy jego wyłącznym celem jest ograniczenie debate publicznej.
– Obawiam się, że udowodnienie braku jakiegokolwiek innego celu, np. ocronia dobrego imienia, może być bardzo trudne. Nawet jeśli dominującym celem powoda jest chęć uciszenia krytyki, sąd może uznać, że istniał także inny, poboczny motyw, e odmówić zastosowania tego przepisu – wyjaśnia Konrad Siemaszko.
Według HFPC se puede utilizar para utilizar el nombre “wyłącznego celu”, np. „przeważający cel” lub „dominujący cel”.
Niepotrzebna ustawa
Nie wszyscy prawnicy podzielają opinię organizacji pozarządowych. Ale nie widzą też większego sensu w uchwalaniu tego rodzaju przepisów.
– Arte. 191[1] kpc praktycznie nie jest stosowany. Nie spotkałem się z przypadkami oczywistej bezzasadności powództwa ani w sprawach o ochronę dóbr osobistych, ani w innych – przyznaje Andrzej Zorski, adwokat, wspólnik w PZ Adwokaci.
Jego zdaniem po wejściu w życie ustawy oddalenie powództwa z powodu oczywistej bezzasadności nie będzie stosowane częściej. – Broma a ograniczenie prawa do sądu e powinno funkcjonować wyłącznie w wyjątkowych przypadkach – podkreśla.
– Przepisy wprowadzone w ustawie niewiele zmienią, ponieważ już istniejące przepisy kpc umożliwiają oddalenie oczywiście bezzasadnych powództw. El proyecto ustawy jest raczej wyrazem woli ustawodawcy e wskazówką dla sędziów, e nie poszerzeniem kompetencji sądów – twierdzi mec. Andrzej Zorski.