Plaga kradzieży w domach klasy średniej. Złodzieje wchodzą i biorą, co chcą

Zbiegłem po schodach – opowiada Wojciech. Nie wie, czy było ich dwóch, czy trzech. Tak szybko zniknęli. Zdążyli zabrać laptop syna, który się ładował w salonie, i torebkę żony, w której były dokumenty i karty.

– Nie krępują się, wchodzą i kradną, nawet jeśli właściciele domu są na miejscu – mówi Przemysław Siemiński, prezes Asco Security, firmy, która zajmuje się ochroną i zabezpieczeniami.

Włamywacze liczą na to, że w domu nie ma systemu alarmowego albo nikomu z domowników nie chciało się go uzbroić. Wchodzą najczęściej przez okno, wychodzą drzwiami. Już nie wynoszą jak dawniej, telewizorów czy stacjonarnych komputerów. Wolą pieniądze, biżuterię, rzeczy niewielkie, ale cenne.

– Wybierają przedmioty, które można łatwo wynieść i szybko sprzedać – mówi Grzegorz Głogowski, starszy menedżer ochrony w Seris Konsalnet.

Przez sypialnię do salonu

– Uruchomiliśmy system alarmowy, zostawiając tylko jedną wolną strefę: sypialnię. I włamywacze weszli przez okno w sypialni – mówi Iwona. Ona jest urzędniczką, mąż nauczycielem (dom parterowy na wsi, do najbliższych zabudowań 300 m). Gdy włamywacze przeszli do salonu, czujka zadziałała, włączył się alarm. – Zdążyli zabrać telefon i portfel męża, moje złote łańcuszki i kolczyki. To, co zginęło, ustaliliśmy dopiero, jak już przyjechała policja – opowiada Iwona. Najpierw było zastanawianie się, co robić, zanim dojadą policjanci. – Pierwsza myśl: rozejrzeć się po domu, sprawdzić, czy włamywacze uciekli. Druga: nie ruszać się, bo może któryś został i się ukrył.

Dawniej włamywacze typowali domy, robili rozpoznanie, obserwowali zwyczaje domowników. – To już nie te czasy – zauważa prezes Siemiński. Rozpoznanie i czekanie na okazję było wtedy, gdy w kraju było duże rozwarstwienie społeczne.

– Przestępcy wybierali domy najbogatszych ludzi w okolicy, ustalali ich rozkład dnia i wchodzili, gdy domowników nie było, chcieli mieć dużo czasu, żeby wynieść jak najwięcej. Teraz na każdym osiedlu są domy, jakie dawniej mieli tylko najbogatsi, wybiera się te, w których ryzyko, że się zostanie przyłapanym, jest najmniejsze, bo nie ma zabezpieczeń, monitoringu. Często w jedną noc wchodzi się do kilku domów po kolei – tłumaczy Siemiński. Tym, którzy się przebudzą, gdy włamywacze przeszukują dom, radzi zamknąć się w pokoju i jak najszybciej zawiadomić policję. Nie ryzykować konfrontacji z intruzem, bo nie wiadomo, jak się zachowa.

W maju w gminie Brańszczyk ten sam włamywacz w każdym z domów zachował się inaczej. W jednym został zauważony przez domowników, uciekł. W drugim nie odpuścił. Gdy 79-letni właściciel próbował obronić majątek, brutalnie go pobił.

Dębica, wielokrotny recydywista włamuje się do jednego z domów, właściciel budzi się, próbuje go powstrzymać i zostaje uderzony butelką. Zalewając się krwią, chwyta, co ma pod ręką, rzuca w stronę włamywacza, a to kwiatem, a to krzesłem. Szarpią się. Ostatecznie włamywacz wychodzi z tego bez żadnej rany, a właściciel domu ma uszkodzoną i głowę, i rękę, bo na koniec włamywacz przytrzasnął mu ją drzwiami.

Najbardziej tragiczny koniec był w ubiegłym roku w Legnicy. Gdy złodziej włamał się do domu, w którym mieszkała 37-letnia kobieta z nastoletnią córką, spotkał opór, zabił kobietę, a jej córkę ciężko ranił. Gdy wpadł w ręce policji, okazało się, że ma wiele wyroków na koncie. W celi tak pobił współosadzonego, że ledwie udało się go odratować, próbował też udusić własną matkę.

Rocznie jest około 70 tys. kradzieży z włamaniem, średnio co 7 minut kolejne. – Muszę przyznać, że policja przyjechała szybko. I to jej jedyny sukces – mówi Wojciech, którego włamywacze wybudzili o 3.30 w nocy. – Przywieźli psa tropiącego, ale padał deszcz, nie złapał tropu. Po dwóch tygodniach sprawę zamknęli, nic nie ustalili.

U Iwony to samo. – Pies nawet podjął trop, ale szybko zgubił. I sprawy nie ma. A przecież włamywacze zabrali mnie i mężowi dużo więcej niż tylko przedmioty – poczucie bezpieczeństwa. Już nigdy nie powiem “mój dom moją twierdzą”. Z obrzydzeniem myślałam o tym, że tego, czego dotykam, wcześniej dotykali włamywacze – zaznacza Iwona. Dali z mężem ogłoszenie o sprzedaży domu.

– Zaczęliśmy szukać innego miejsca do życia – mówi Wojciech. – To włamanie finansowo było bez znaczenia. Nie zdążyli zabrać nic, co pozwoliłoby im się wzbogacić. A na nas to się potwornie odcisnęło. Laptop, który ukradli, był stary, niewiele wart, ale były w nim wszystkie nasze zdjęcia z wakacji. I przepadły. Zabrali wszystkie dokumenty żony, więc przez miesiąc, dopóki nie wyrobiła nowych, jakby nie istniała. Bała się sama zostać w domu. Później: depresja, ponad dwa miesiące w szpitalu psychiatrycznym – mówi.

Klamki

Czy ci, którzy mieszkają w monitorowanych apartamentowcach, są bezpieczniejsi? – pytam w firmach zajmujących się ochroną. Okazuje się, że i tu złodzieje szukają okazji, chodzą po piętrach, naciskają klamki, sprawdzają, które drzwi są otwarte. Wchodzą, biorą to, co znajduje się zaraz przy wejściu, nie muszą zapuszczać się dalej.

– Zazwyczaj właśnie przy drzwiach kobiety zostawiają torebki, mężczyźni wieszają kurtki, w których mają gotówkę, karty, dokumenty. Później jest zdziwienie: przecież zawsze tu, na szafce, zostawiam portfel, gdzie on jest? Zanim okradzeni zorientują się, że zostali okradzeni, po złodzieju nie ma już śladu – mówi Przemysław Siemiński.

W przedpokoju często kładzie się też kluczyki do samochodu. Choć to akurat nie ma już większego znaczenia. Coraz częściej auto otwiera się bez klucza.

– Jeszcze 10 lat temu, gdy do samochodów były klasyczne kluczyki, złodziej, który umiał obejść zabezpieczenia, musiał być fachowcem. Stał wysoko w hierarchii przestępczej. Teraz już żadne “kompetencje” nie są potrzebne – mówi Mateusz Wilczyński z DC Serwis, zajmujący się montażem wideorejestratorów i systemów opartych na monitoringu GPS.

Digitalizacja jest już tak powszechna, że wiele samochodów ma tzw. systemy start-stop. Właściciel z kluczykiem w kieszeni zbliża się do auta, ten “wykrywa” kluczyk, wystarczy złapać za klamkę, by samochód się otworzył. A dalej już tylko wcisnąć guzik i auto odpala. – Kradzieże samochodów stały się proste, jak nigdy wcześniej – mówi Mateusz Wilczyński. Trzeba tylko mieć urządzenie zwane walizką. Działa jak przedłużacz. – Wystarczy dwóch, nawet niespecjalnie lotnych złodziei – jeden staje z “walizką” przy samochodzie i łapie za klamkę, czyli wzbudza samochód do tego, żeby wykrył kluczyk. Drugi, z nadajnikiem, odszukuje właściciela z kluczykiem, staje gdzieś w pobliżu niego. “Walizka”, czyli urządzenie, które działa jak przedłużacz, powoduje, że auto zachowuje się, jakby to właściciel przy nim stał, a nie złodziej – mówi Wilczyński.

Jeszcze 10 lat temu, gdy do samochodów były klasyczne kluczyki, złodziej, który umiał obejść zabezpieczenia, musiał być fachowcem. Teraz żadne “kompetencje” nie są potrzebne – Mateusz Wilczyński z DC Serwis

Jeszcze skuteczniejsze jest urządzenie zwane Game Boy – pozwala uruchomić samochód, wykorzystując kody serwisowe stosowane przez autoryzowane stacje obsługi do awaryjnego otwierania i odpalania samochodów w przypadku utraty kluczyków przez właścicieli.

– Do niedawna na takie sprzęty mało kogo było stać, jeszcze 5 lat temu kosztowały 40-50 tys. euro. Teraz można kupić już o połowę taniej, więc można się spodziewać, że “profesjonalnie” wyposażonych grup będzie coraz więcej – przewiduje Wilczyński.

Sprzęt stał się podstawą tej “branży”, a jej motorem zapotrzebowanie. Zajmujące się tym grupy mają infrastrukturę, dzięki której mogą szybko zamienić skradzione auto na gotówkę. Jeżeli to szczególnie drogi i luksusowy samochód – przerzucają za granicę. Inne trafiają do dziupli, w których rozbiera się je na części.

– Wcześniej, żeby upewnić się, czy samochód nie ma ukrytego lokalizatora, odstawia się go na przykład na osiedlowy parking i przez kilka dni obserwuje. Jeżeli nikt się nie zgłosi, to znak, że nie miał żadnego ukrytego urządzenia, można go zabrać do “dziupli” – mówi Przemysław Siemiński.

W ubiegłym roku najczęściej kradzione marki to: Toyota, Audi, Volkswagen, BMW, Mercedes. Wcale nie całkiem nowe, 3-4-letnie. Ginęły głównie na Mazowszu.

– Im większe zapotrzebowanie na części, tym więcej będzie kradzieży. A zapotrzebowanie będzie tym większe, im większy będzie import do Polski używanych, w dodatku uszkodzonych samochodów, które tu się naprawia i sprzedaje. Tym, którzy ściągają te samochody, zależy, żeby koszt części użytych do naprawy był jak najniższy, więc odpada zakup w autoryzowanej stacji obsługi, szuka się na rynku wtórnym. Złodzieje w lot łapią, których i do jakich modeli akurat się poszukuje – mówi Mateusz Wilczyński. I z przekąsem zauważa, że z jednej strony nikt by nie chciał, żeby ktoś mu ukradł samochód, i każdy uważa, że w ogóle to oburzające, że samochody giną, a z drugiej strony, jak potrzebne są części, to mogą być z podejrzanego źródła, byle były tanie.

Rośnie, ale spada

Czy policja w swoich statystykach zauważyła nowe tendencje, zmieniające się metody i zachowania przestępców? Zadaliśmy te pytania Komendzie Głównej, ale do czasu oddania tekstu do druku nikt się nie odezwał. Zapytaliśmy, jaka jest wykrywalność kradzieży z włamaniem, kradzieży aut, kradzieży rozbójniczych? Zero informacji. Gdy poprosiliśmy o liczbę tych przestępstw w ostatnich dwóch latach, dostaliśmy dane szczątkowe – albo po jednym kwartale z każdego roku, albo po jednym półroczu.

Największą statystyczną niespodzianką tego roku, którą policja chętnie podaje, jest to, że liczba kradzieży w sklepach zaczęła spadać. Dotąd była plagą. W pierwszym kwartale ubiegłego roku tych przestępstw było 11,4 tys., a w pierwszym kwartale tego roku 9,1 tys. Rzecz w tym, że to, co jeszcze rok temu było uznawane za przestępstwo, teraz już nim nie jest. Od października są bowiem nowe przepisy – kradzież podpada pod kodeks karny, gdy suma strat przekracza 800 zł. Wyniesienie ze sklepu towarów o niższej wartości jest wykroczeniem. Wcześniej progiem było 500 zł.

Handlowcy byli przeciwni tej zmianie. Na początku roku zaapelowali do ministra sprawiedliwości Adama Bodnara o powrót do starych zasad. Złodzieje nauczyli się bowiem kalkulować, kradną “pod kreskę”, czyli tak, żeby – gdy zostaną przyłapani – nie odpowiadać karnie.

W całym ubiegłym roku było w sklepach 40 tys. kradzieży podpadających pod przestępstwo i 278,5 tys. traktowanych jako wykroczenie, za które można najwyżej dostać grzywnę.

Według danych Crime & Tech i Checkpoint Systems straty, jakie sklepy mają w wyniku kradzieży, i koszty, jakie muszą ponosić na zabezpieczenia przed złodziejami, to równowartość 1,7 mld euro. Najwięcej kradzieży jest w sklepach spożywczych, drugie ulubione miejsce złodziei to markety typu cash & carry, trzecie – galerie handlowe, czwarte – sklepy na stacjach benzynowych.

– Najczęściej ginie alkohol. A przeciętna stacja jest tak zorganizowana, że aby ukraść butelki, trzeba wejść obsłudze za plecy. Wyobrażam sobie, w jakim strachu musi być pracownik stacji, gdy złodziej stoi tuż przy nim i bierze, co chce – mówi Robert Biegaj, ekspert rynku retailowego z Grupy Offerista.

Na długiej liście popularnych metod złodziei długo była “łapię towar i w nogi” – najczęściej wybierana przez młodocianych. Wchodził taki do sklepu – na ogół z zasłoniętą twarzą – brał upatrzony wcześniej towar i uciekał. Później pojawiła się wersja jeszcze bardziej bandycka: kilka osób wpadających równocześnie i zabierających z półek, co się da.

Magazyn “Wiadomości Handlowe” na podstawie rozmów z właścicielami sklepów i ekspertami ochrony zrobił listę sposobów najczęściej stosowanych przez złodziei. Wysoko na liście jest metoda “przez przypadek”, niektórzy mówią na to: kradzież lewą ręką, ponieważ złodziej podchodzi do kasy i prawą płaci za część towaru, a lewą część towaru kradnie. Ta metoda jest potężnym problemem w sklepach samoobsługowych, w których nie ma bramek elektronicznych. Klient po dojściu do kasy niektóre produkty wyciąga z koszyka, innych nie, jakimś wymyślonym problemem absorbuje kasjerkę i w końcu kobieta sama już się gubi, co nabiła na kasę, a czego nie.

Plagą zaczęła być metoda “na zwrot”: klient bierze towar z półki, idzie do punktu reklamacyjnego, mówi, że kupił, chce oddać, ale nie ma paragonu, gdzieś mu się zawieruszył. Domaga się zwrotu pieniędzy. Gdy obsługa odmawia, robi awanturę. Ostatecznie albo dostaje pieniądze, albo wychodzi ze sklepu z tym “niezwróconym” towarem. Inny wariant: klient najpierw przeszukuje parking i kosze na śmieci, szuka paragonu na towar o dużej wartości, gdy znajdzie, wchodzi do sklepu, ściąga z półki najdroższy przedmiot z paragonu, idzie go “zwrócić”.

Co chwilę pojawia się jakiś nowy sposób kradzieży, z którym trzeba się nauczyć walczyć.

Tacy sami ludzie jak my

Jak się zachowują przyłapani na kradzieży? – Niektórzy przepraszają i tłumaczą się trudną sytuacją, brakiem środków do życia i desperacją lub działaniem pod wpływem impulsu. Inni są agresywni, próbują uciekać – mówi Grzegorz Głogowski z Seris Konsalnet.

Atakowana jest obsługa sklepów lub ochrona, która chce zatrzymać złodziei. – Bywa, że są pod działaniem nielegalnych substancji, które dają “nadludzką siłę”. Kilka razy mieliśmy tak, że przy ujęciu jednej osoby, smukłej budowy i wzrostu, gdy już udało się tę osobę obezwładnić i trzech pracowników ochrony dociskało ją do ziemi, nagle magicznie wstawała – relacjonuje ochroniarz ze Śląska, autor facebookowego profilu Okiem Ochrony.

– Nie mamy prawa przeszukiwać osób, nie wiemy, co mają w kieszeniach – tłumaczy.

Bywa, że pracownicy ochrony są atakowani ostrymi przedmiotami, na przykład śrubokrętem, jak w Częstochowie (przy próbie powstrzymania kradzieży artykułów chemicznych za 140 zł). Albo nożem, jak w jednej z drogerii na warszawskiej Pradze-Północ.

Są gryzieni – ostatnio w gminie Grodzisk Mazowiecki ochronę pogryzła 21-letnia kobieta próbująca ukraść kilka butelek wódki, wcześniej na Woli ochroniarza ugryzł 18-latek wynoszący ze sklepu maszynkę do golenia. Zdarza się, że ochroniarz dostanie w twarz, jest kopany – tak jak w Jastrzębiu-Zdroju przez kobietę wielokrotnie przyłapywaną na kradzieżach.

Przemysław Siemiński mówi, że coraz częściej na kradzieże wybierane są duże sieci handlowe. Złodzieje działają czwórkami – podjeżdżają pod sklep furgonetką, prawdopodobnie na kradzionych numerach. Dwóch zostaje na zewnątrz, dwóch wchodzi do środka, pakuje do wózków towary najdroższe, które łatwo będzie zbyć: dobry alkohol, kawę. Gdy wózki są już pełne, zamiast do kas i do wyjścia, idą do wejścia.

Koledzy, którzy zostali na zewnątrz, podchodzą pod drzwi, które automatycznie się otwierają. Towar z koszyków jest błyskawicznie pakowany do transportera i ruszają. Cała akcja – od wyjścia do przepakowania towaru i ucieczki trwa mniej niż minutę. – Grupy, które tak działają, narażają sklepy na dużo większe straty niż złodzieje wynoszący towar w kieszeniach – mówi Przemysław Siemiński.

Działają metodycznie. Nie wchodzą do sklepu zamaskowani, nie rzucają się w oczy. – Dawniej, jak zobaczyło się mężczyznę z ogoloną głową, tatuażami i w bmw, to od razu było wiadomo, że gangster. Teraz tak wyglądają biznesmeni czy pracownicy korporacji. Złodzieje już się tak nie noszą, już się nie rzucają w oczy – mówi Wilczyński. – Ubierają się przeciętnie, jeżdżą przeciętnymi samochodami, a w sobotę robią sobie, jak przeciętni ludzie, grilla.