Rozpoczynają się pierwsze migracje. Niektórzy szukają miejsca w sąsiednich wagonach. – Halinka, wydaje mi się, że tam jest jakiś ruch powietrza, co nam szkodzi pójść i posiedzieć sobie, najwyżej ustąpimy, jak ktoś przyjdzie – facet z piwem w ręku przekonuje żonę.
Inni szykują się do warsu, jedynego miejsca, w którym klimatyzacja hula. – Nie macie państwo po co tam iść, przynajmniej przed Katowicami – rozczarowuje ich serwisant, który wie, że kolejka do wagonu restauracyjnego wyszła już za drzwi, a kucharz przestał wydawać posiłki, bo się nie wyrabia.
– A kiedy u nas będzie zimniej?
– Może nie być wcale – wzdycha serwisant. – Wagony mają ponad 30 lat, przy takim gorącu trudno je schłodzić – wskazuje na wyświetlacz nad przegrodą przedziału, na którym pojawia się napis: “temperatura zewnętrzna 42 st. C”.
Wśród przekleństw przez korytarz przepycha się Basia. W podróż do Chorwacji wybrała się z 10-letnim synem. – Przepraszam, panowie może wiedzą, gdzie tu jest przedział dla palących? – pyta. – Naprawdę nie ma w pociągach takich przedziałów? Aż mi się wierzyć nie chce.
Wyprawa pociągiem do Chorwacji. “Jesteśmy na doczepkę”
Pierwszy pociąg z Polski do Chorwacji wyjechał 30 czerwca. Ostatni ruszy 28 sierpnia. Trasę 1240 km z Warszawy do Rijeki pokonuje w 20 godzin, cztery razy tygodniowo z kilkoma wyjątkami. PKP przewiduje, że obsłuży ok. 11 tys. pasażerów. Jedni chwalą decyzję o uruchomieniu takiego połączenia, inni pukają się w czoło, pytając, czy naprawdę jest potrzebne w kraju, w którym 15 mln osób doświadcza wykluczenia transportowego.
– Tak naprawdę to jesteśmy na doczepkę – tłumaczy Kamil, który wsiadł do pociągu w czwartek, a będzie wracał w niedzielę.
Udało mu się załapać na kuszetkę, ale w środku oprócz niego są trzy kobiety, więc pomyślał, że nie będzie spędzał tam dużo czasu, żeby nie czuły się niekomfortowo i nie musiały słuchać jego chrapania. Poza tym nie jedzie do Chorwacji, żeby przeleżeć całą drogę. Zaplanował, że koniecznie musi wyjść choć na chwilę na zewnątrz, kiedy Adriatic Express zatrzyma się w środku nocy w Grazu. – Tam mnie jeszcze nie było. Będę też wychodził, kiedy będą nas przepinać – planuje.
Zauważa, że ludzie dali się trochę wkręcić, bo przecież to nie jest prawdziwy pociąg, tylko trzy wagony, w tym jeden sypialny, w sumie 170 miejsc. – W każdym kraju muszą zmienić lokomotywę, bo takie jest prawo. Po godz. 22 odczepią nas w Wiedniu. Potem, gdzieś nad ranem, znów nas odczepią i pojedziemy za jakimś słoweńskim składem – tłumaczy i żegna się, bo obiecał poznanemu przed chwilą mężczyźnie, że jeszcze sobie porozmawiają o pociągach. – Ten to dopiero jest fanatyk kolei, można z nim całą noc przegadać!
Konduktor sprawdza bilety i prosi o zamknięcie okien, inaczej nie zacznie działać klimatyzacja.
– Chłopie, tu się, k…, żyć nie da!
– Ja nie nalegam, tylko proponuję – przeprasza konduktor.
Pociąg do Chorwacji. A dlaczego nie samolot?
Za Katowicami do warsu da się już wejść, ale wszystkie miejsca są zajęte przez trzy duże rodziny z dziećmi, dwie grupy znajomych na oko koło trzydziestki, kilkoro emerytów w klapkach, którzy podróżują z nastolatkami, oraz dwie czy trzy pary.
Spocony kucharz wydaje schabowego i pyta stojącego za kasą kolegę, co dalej, bo się pogubił, nie wie, czy miał przygotować cztery piersi z kurczaka, czy pięć, ale muszą być z ziemniakami, bo kasza bulgur już się skończyła. Zaraz skończą się też mielone, a to dopiero 17.
Spod baru rozwojowi sytuacji zza ciemnych pilotek przygląda się Arek. Pije piwo i spogląda na zegarek. Kiedy zwalniają się cztery miejsca, szybko siada. – Nie wiem, co trzeba mieć w głowie, żeby jechać pociągiem do Chorwacji – kręci głową z niedowierzaniem.
Sam wysiada w Rybniku za niecałą godzinę, ale gdyby zachciało mu się nad Adriatyk, wybrałby samolot. – Bilety wcale nie są dużo droższe, bo tu w pociągu ceny wahają się od 200 do 400 zł. No, chyba że ludzie wybrali kolej, bo boją się latać – zastanawia się i zaczyna tłumaczyć, że w takim razie musieli ulec spirali strachu i gdyby tylko dokładnie poznali tajniki bezpieczeństwa samolotów, na pewno nie wsiedliby do tego przeklętego pociągu. – Wiem, co mówię, byłem stewardem i tak się nawet składa, że mieszkałem przez trzy lata w Zagrzebiu. Kraj fajny, tylko ludzie jacyś napuszeni. Ależ proszę, oczywiście, że można się dosiąść, drogie panie!
Robi miejsce dla Sylwii i Klary, które siadają zadowolone, że ktoś przywitał je po polsku. W przedziale podróżują z czwórką dwudziestolatków rozmawiających po angielsku i ukraińsku. – Nawijają po swojemu, widać, że młoda krew. Przeżywają teraz to co my kiedyś – wzdycha nostalgicznie Sylwia.
A miały jechać kuszetką. Zgadały się z koleżankami, że uruchomiono nowe połączenie, no i może zobaczyłyby, co ono jest warte. Zajęłyby cały przedział sypialny i się wyspały, ale tamte zrezygnowały. Jednej nie puścił zazdrosny mąż – powiedział, że jeśli pojedzie, to ją spakuje, wystawi walizki za drzwi i nie będzie miała po co wracać.
Mężowie Sylwii i Klary są wyrozumiali i praktyczni, więc wysłali je na przeszpiegi. Jeśli będzie fajnie, to może za rok zabiorą dzieci i pojadą wszyscy.
– A co się stało z tą drugą koleżanką, że nie pojechała? – pyta Arek.
Klara macha ręką zirytowana i opowiada, że tamta wolała za te pieniądze coś wyremontować. – Ale my też się obie budujemy, ja do pociągu w zasadzie prosto od wiertarki pobiegłam, każdy grosz się liczy, ale przecież tysiąc złotych mnie nie zbawi – mówi.
Jedzie, bo chce zobaczyć chorwackie morze. Nad polskim była cztery lata temu. – Zimno i dzień w dzień lało. Obiecałam sobie, że nigdy więcej już nie pojadę – wspomina.
Zostały więc we dwie i postanowiły, że nie wsiądą do kuszetki. – A bo to wiadomo, kto jeszcze będzie w przedziale? – robi poważną minę Sylwia.
– Ale dlaczego nie samolotem? – pyta Arek i opowiada, że jako steward naprawdę się nalatał, a dużych turbulencji, podczas których bał się o życie, doświadczył tylko raz.
Klara kiwa głową i wyznaje, że ma klaustrofobię. Robi się jej słabo, kiedy wyobraża sobie niewielką przestrzeń, z której nie mogłaby w każdej chwili wyjść. – Nie wiem, czy mieliby na pokładzie wystarczająco dużo procentów, żeby mnie upić – żartuje, a Arek od razu zapewnia, że za jego czasów nigdy alkoholu nie zabrakło.
– A ja jadę, bo po prostu chciałam tego doświadczyć – mówi Sylwia. Do pociągu wsiadła dopiero drugi raz w życiu. Zamierza odpocząć przed sianokosami, które zbliżają się w jej gospodarstwie.
Nasłuchały się o tej Chorwacji, że co roku odwiedza ją ponad milion Polaków. Z Podlasia to kawał drogi, wyruszyły rano, najpierw kawałek samochodem, potem wsiadły w pociąg do stolicy. Przed nimi jeszcze 16 godzin. W Rijece znalazły tani pokój w hostelu, zamierzają tam tylko spać.
Poznały się w kole gospodyń wiejskich. Za pieczeniem nie przepadają, ale dobrze mieć odskocznię, na wsi niewiele się dzieje. Co roku starają się o dotację od państwa, ostatnio dostały 8 tys. zł i wybudowały za to altanę. Co roku w ich gminie odbywają się pikniki pod hasłami przeciwko alkoholowi i przemocy. Coś tam czasem ugotują, ale ludziom raczej chodzi o picie. – Wszyscy się wtedy zataczają – mówią.
Trochę inaczej wyobrażały sobie tę podróż. Myślały, że do Warszawy zawiezie je pendolino. – A czy to prawda, że ludzie w samolotach uprawiają seks w toalecie? – pytają Arka, a on opuszcza okulary, pokazuje błękitne oczy i kiwa głową. – Oczywiście, choć to niezbyt wygodne. Muszę wam wyznać, że sam należę do tego klubu.
Wyprawa pociągiem do Chorwacji. Marek jest rozczarowany
Ostatni moment, żeby coś zjeść. Wars zamyka się ok. 22, odepną go w Wiedniu, a potem do samej Rijeki będzie można kupić tylko kawę, herbatę i drobne przekąski u opiekuna kuszetki.
Marek, Anna i ich córka Zosia dosiedli się we Włoszczowie. Odstali swoje w warsie, w końcu mogą usiąść. – Dawno nie jechaliśmy nigdzie pociągiem, ja to chyba z 20 lat, więc uznaliśmy, że odbędziemy taką rodzinną przygodę – mówi Anna, mieszając kawę drewnianym patyczkiem.
Marek komentuje, że przez te 20 lat niewiele się na kolei zmieniło. Człowiek dalej czuje się jak w puszce, choć trochę większej, bo kiedyś przedziały były ośmioosobowe, a dziś tylko sześcio. – Zaskakujące, że wciąż nie ma klimatyzacji i że nie działa wi-fi, ale dla mnie to bez znaczenia. Najważniejsze, że spędzamy czas razem – uśmiecha się.
Mieli jechać do Kołobrzegu, ale w ostatniej chwili zmienili zdanie, bo usłyszeli o nowej trasie do Chorwacji. Choć nie lubią spędzać wakacji za granicą, bo nie czują się tam pewnie, to oczarowała ich wizja wielkiej przygody. Połączenie do Rijeki jest reklamowane jako jedno z najdłuższych w Europie.
– Tyle że to spore nadużycie – uważa Marek. – Przecież to ledwie trzy wagony podczepiane w różnych miejscach. W dodatku stare, a szum w mediach jest taki, że ludzie oczekują pendolino i potem są zawiedzeni. No ale politycy kłamią i chwalą się byle czym, więc mogliśmy to przewidzieć.
Marek czuje się oszukany również z powodu cen biletów. – Trąbią, że są po 193 zł, my po tygodniu kupiliśmy za 215. W przedziale z nami jedzie pan, który zapłacił 350. Kuszetki chodzą podobno po 400 zł, ale się nie załapaliśmy. Taniej by nam wyszło pewnie jechać autem, a może nawet i lecieć, ale zależało nam na przeżyciu tej konkretnej podróży.
Temperatura robi się znośna dopiero przed północą. Niektórzy próbują spać, inni chodzą po korytarzu i masują kolana. Kilkoro palaczy przy każdej stacji ustawia się w kolejce do drzwi, wybiega na dwie minuty, wypala papierosa do połowy, rzuca pety na tory i wraz z gwizdkiem konduktora wbiega do środka.
– No, teraz znowu mogę żyć! – krzyczy Baśka. – Ludzie! Róbmy coś, bo tu taka nuda, a spać się przecież nie da!
W wagonie znają już Baśkę dobrze, chodzi od przedziału do przedziału i zagaduje. Podobno ma działkę na Mazurach i zapraszała na nią kucharza z warsu.
W drodze do Rijeki. Cała wyprawa zajmie im ok. 30 godzin
– W nocy nie było źle, a mogło być lepiej, gdyby nie dosiadła się do nas w Wiedniu starsza pani. Zniknęła nad ranem w Mariborze i w przedziale została nas trójka, wtedy dopiero dało się w końcu jakoś rozłożyć – mówi Daga, rocznik 2002.
Do Rijeki podróżuje ze swoim chłopakiem Wojtkiem (rocznik 2000). Wsiedli w Katowicach, do których dojechali z Rzeszowa. Cała wyprawa zajmie im ok. 30 godzin. O Rijece nie wiedzą prawie nic – wystarczy, że ma nie padać i można się wykąpać w morzu.
Wojtek wyciąga grzałkę, nalewa do kubka wodę i próbuje podgrzać ją na tyle, żeby zaparzyć poranną kawę. Trwa to prawie godzinę, bo w kontaktach co chwilę brakuje prądu, więc Wojtek trochę przeklina, ale w sumie to jest zadowolony. Myślał, że będzie ciężko, tymczasem w ogóle go ta podróż nie męczy. Żeby jechać do Chorwacji autem, to nawet nie myśleli, bo diesel Wojtka pali dychę przy spokojnej jeździe, a on tak nie potrafi prowadzić. – Kocham zapier*****. Zdajesz sobie sprawę, jakie jest spalanie przy 170? – pyta. – A ja tak cały czas jadę. Kiedy jest zgłoszenie o tajniakach, zwalniam na chwilę do 145, delikatnie ich wyprzedzam i znowu rura, czasem nawet 200 – śmieje się.
Słyszał, że w Austrii czy Słowenii trzeba wolniej, bo wszędzie są radary, więc uznał, że szlag go trafi, i kupił bilety na pociąg. Na razie zarezerwowali w Rijece cztery noclegi, potem się zobaczy, mają tydzień, może przeniosą się gdzieś na południe.
Nie przeraża ich, że do Chorwacji jadą teraz pewnie tłumy Polaków. – Nie mam z rodakami problemu, no, chyba że w pociągu, w takich okolicznościach Polaków nienawidzę – podnosi głos. – Jechaliśmy dziś rano do Katowic. Jeden był pijany, rozlewał browary, piwskiem śmierdział, a drugi puszczał muzykę na cały regulator. Gorąco było jeszcze bardziej niż tu, klimatyzacja całkiem się popsuła – opowiada.
Pracuje na kolei. Daga może zostanie policjantką, ostatnio była na praktykach i jej się spodobało.
Krótko po godz. 10 pociąg wjeżdża na stację w Rijece. Budynki są odrapane, pasażerowie zmęczeni, gorąc bucha od asfaltu, drzew wokół niewiele. Każdy idzie w swoją stronę z niejasnym planem, co tu robić przez kolejne pięć, sześć godzin, zanim rozpocznie się doba hotelowa.
Tyle się nasłuchałem o tej Chorwacji…
W niedzielę powrót po 18. Pociąg podstawiają godzinę wcześniej, ludzie wnoszą walizki i wracają na peron. W środku nie da się wysiedzieć.
– Warsu nie będzie aż do Wiednia – opiekun kuszetki odpowiada na pytania pasażerów. – My jesteśmy, proszę państwa, tylko na doczepkę, na dwa miesiące. Dlatego nie ma restauracji, a coś małego mogą państwo u mnie kupić, ale to dopiero jak do jakiegoś większego miasta zajedziemy, przez te góry zasięgu nie będzie, więc nie uruchomię terminalu.
Ludzie pytają, dlaczego w środku tak gorąco. Tłumaczy, że to te same wagony, co przyjechały w piątek, a potem prawie dwie doby stały bez wysokiego napięcia i się grzały. – Nie wiem dlaczego, mamy przecież przewody, da się je podłączyć i schłodzić skład – rozkłada bezradnie ręce.
Konrad i Grażyna przyjechali do Rijeki przed tygodniem aż spod Rzeszowa. Martwią się, jak to będzie w drodze powrotnej. – To był poroniony pomysł – komentuje kobieta. – Podróż do domu zajmie nam prawie 30 godzin. Trzeba mieć kuku na muniu, żeby się w coś takiego wpakować, aż się sobie dziwię. Nabraliśmy się, bo słyszeliśmy, że to takie super-duper.
Przyrzekła sobie, że jak wróci, zacznie odradzać tę podróż znajomym. – Tym bardziej że w Rijece żadnych kokosów nie ma, już chyba lepiej było wysiąść w tej Lublanie. Proszę tylko popatrzeć na ten dworzec – pokazuje ręką dziurawe perony i brudne ławki.
Wracają jej wspomnienia z czasów PRL. – Do toalety strach tu wejść, taki smród. Oby tylko jakoś dojechać do domu bez przygód i nie trafić na tego pana, co w tamtą stronę podróżował z nami. Ciągle gdzieś wędrował, śpiewał, gadał, smarkał, później wziął karimatę i poszedł spać na korytarz – opowiada.
Na stację przychodzą też Marek, Anna i Zosia. – My się już więcej pociągiem do Rijeki nie wybierzemy. Warunki są fatalne, w mieście nic nie ma. Najbliższa plaża to wybieg dla psów. Kolejna jest malutka, ledwo się ludzie mieszczą – mówi Marek.
– Głównie to jedliśmy w McDonaldzie, bo ja się brzydzę niepolskiego mięsa, obce po prostu mi nie smakuje – dodaje Anna.
– Kawy normalnej kupić nie można, a espresso za mocne dla mnie. Knajpy w niedzielę pozamykane, miasto jest brzydkie, apartament miał standard naszej komórki – wylicza Marek.
Anna prosi, żeby już nie przesadzał, pokoje nie były wcale takie złe, ale też nie tak piękne, jak zachwalał je właściciel. – Tyle się nasłuchałem o tej Chorwacji, a nie wiem, czy ona się podnosi, czy upada? Wyasfaltowali sobie świat, żyć się nie da. Kojarzy mi się trochę z Bytomiem sprzed kilkudziesięciu lat – porównuje Marek.
Dwa lata temu Chorwację przyjęto do strefy Schengen i euro. Wpływy z turystyki wynoszą ok. 25 proc. całego PKB i stale rosną. Problemem jest depopulacja – od rozpadu Jugosławii w 1991 r. ubyło 1,2 mln Chorwatów (z 5 do 3,8 mln). Młodzi wyjeżdżą za granicę w poszukiwaniu lepszej pracy. Chorwaci narzekają na edukację, niskie pensje, służbę zdrowia. Cztery lata temu otworzyli się na migrantów. Przyjęli ponad 110 tys. głównie niewykwalifikowanych robotników, w większości z Azji. Ale ci rzadko chcą zostać na stałe – wolą zarobić i wrócić do domu. Brakuje lekarzy, pielęgniarek, pracowników branży IT.
20 godzin w pociągu. “Zdziwiłam, kiedy podjechały stare składy”
Po tygodniu w Chorwacji Rima wraca kuszetką do domu. Urodziła się w Polsce przy granicy z Litwą. Jej rodzina mieszkała tam od wieków, w 1920 r. przyłączono te tereny do Polski i tak już zostało, więc są mniejszością narodową. Rima wyjechała na studia do Kowna i dziś pracuje w aptece w jednym z litewskich kurortów.
Przyznaje, że dała się nabrać. Umawiały się z koleżanką na jakiś wspólny wyjazd i wtedy zobaczyła zdjęcie w internecie. Fotografia przedstawiała pendolino i luksusowo wyglądające łóżka. – Przyznam, że trochę się zdziwiłam, kiedy podjechały stare składy – śmieje się Rima.
Noc miały ciężką, dosiadła się do nich matka z dzieckiem. – Jęczało całą noc, ale trudno, i tak się zdarza, za to dziś poznałam ciebie i możemy sobie miło porozmawiać o tym, co w Polsce i co u mnie w Litwie. Czy się boimy wojny? Przestałam oglądać telewizję, bo w kółko tylko o Rosji mówią, zwariować można – opowiada.
Ruszamy. Opiekun kuszetki prosi, żeby zamykać drzwi, bo wtedy zacznie działać klimatyzacja. Do północy jest jednak tak gorąco, że nie da się zasnąć. Otwieramy okno i do przedziału wlatuje trochę zimnego powietrza. Nie potrafimy wytrzymać hałasu, zamykamy okno i długo nie możemy zmrużyć oka.
O 9 ustawia się kolejka do warsu. – Muszą państwo wiedzieć, że nie mamy wielu produktów, np. schabowych. Obżarli nas wczoraj na trasie do Wiednia, a to jest pociąg, a nie sklep – mówi mężczyzna przyjmujący zamówienia. – Ale spokojnie, nikogo głodnego nie wypuścimy. Obiecuję, że jaj nam nie zabraknie.